نامگذاری سوره ناس

این سوره را سوره ناس نامیده‌اند. ناس به معنای «مردم» است و از آیه اول گرفته شده است. سوره ناس را «مُعَوِّذه» نیز می‌گویند.

این نام به سبب آن است که انسان با خواندن این سوره خود را از وسوسه‌های شیطان تعویذ می‌کند و در پناه خدا قرار می‌دهد.

همچنین به جهت اینکه انسان در مواقع احساس خطر، این سوره را می‌خواند تا پناه و نجات یابد، این سوره را مُشَقْشَقه نام نهاده‌‌اند.

دو سوره‌ ناس و فلق را مشقشقتین و معوذتین گویند.


ترتیب و محل نزول

سوره ناس جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، بیست و یکمین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صد و چهاردهمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد.
 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره ناس ۶ آیه، ۲۰ کلمه و ۷۸ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مُفصَّلات (دارای آیات کوتاه) است.

سوره ناس جزو چهارقل است؛ چهار سوره‌ای که با کلمه «قُل» آغاز می‌شوند.
 

متن و ترجمه سوره ناس

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِیمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

قُلْ أَعُوذُ بِرَ‌بِّ النَّاسِ ﴿١﴾

بگو: «پناه مى‌برم به پروردگار مردم، (۱)

مَلِکِ النَّاسِ ﴿٢﴾

پادشاه مردم، (۲)

إِلَـٰهِ النَّاسِ ﴿٣﴾

معبود مردم، (۳)

مِن شَرِّ‌ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ ﴿٤﴾

از شرّ وسوسه‌گر نهانى؛ (۴)

الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ‌ النَّاسِ ﴿٥﴾

آن کس که در سینه‌هاى مردم وسوسه مى‌کند، (۵)

مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ ﴿٦﴾ 

چه از جنّ و [چه از] انس.». 1


 

فضایل سوره ناس

در باب فضیلت قرائت سوره ناس احادیث و راوایات زیادی از پیامبر اکرم و ائمه اطهار (علیه السلام) نقل شده است، که در این بخش می توانید، با برخی از این روایات و احادیث آشنا شوید.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند:

«هر کس معوذتین (سوره ناس، فلق) را بخوانند، همانند کسی است که تمامی کتاب های پیامبران الهی را قرائت کرده باشد.»

همچنین در حدیثی دیگر درباره فضایل سوره ناس، فلق و توحید فرموده اند:

«هر کس سوره ناس، توحید و فلق را هر شب ده مرتبه بخواند، همانند کسی است، که کل قرآن را قرائت کرده باشد و گناهانش بخشیده می شود[مانند روزی که از مادر متولد شده است] و چنانچه در آن روز یا شب بمیرد، به مرگ شهادت مرده است.»

در حدیثی دیگر از حضرت محمد درباره این سوره آمده است:

«هرکس این سوره را برای درد و بیماری و هنگام کسالت قرائت کند، به اذن خداوند دردش تسکین خواهد یافت، و نیز گفته شده است که هر کس این سوره را برای دردی تلاوت کند، شفا خواهد یافت.»

حدیث زیر نیز اهمیت این سوره را بیان می نماید:

«سوره ناس، فلق محبوب ترین سوره ها در نزد خداوند متعال می باشند.»

امام باقر علیه السلام می فرمایند:

«هر کس در نماز وتر سوره اخلاص، فلق و ناس را بخواند، به او بشارت داده می شود که ای بنده خدا، مژده باد بر تو، خداوند نماز تو را قبول کرد.»

امام جعفر صادق علیه السلام می فرمایند:

«پروردگار متعال تلاوت کننده این سوره را از شر شیطان در امان قرار خواهد داد.»

همچنین در فضیلت سوره های معوذتین آمده است که رسول اکرم (ص) با قرائت سوره ناس، فلق حضرت حسن (علیه السلام) و حضرت حسین (علیه السلام) را تعویذ می کرد.
 

آثار و برکات خواندن سوره ناس

آثار و برکات سوره ناس عبارتند از:
 
1. با خواندن سوره ناس خود را در پناه خدا قرار دادن
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: چرا مردم خود را با این دو سوره تعویذ نمی نمایند برای تعویذ بهتر از این سوره ها یافت نمی شود.

با سوره های فلق و ناس می توان بهترین امنیت را برای خود و خانواده خود به وجود آورد و شر حسودان و بدخواهان را خنثی نمود.

در روایتی آمده است: هر کس سوره فلق را قرائت نماید برای او مایه شفا و امنیت از سحر و موجب رحمتی برای ثابت ماندن بر عافیت است و هر کس سوره ناس را بخواند باعث امنیت او از مکرها و حیله های شیطان و سبب رحمتی برای ثبات بر الهام است.

امنیت در خواب نیز از آثاری که در پناه قرائت معوذتین می توان به آن رسید.

امام باقر علیه السلام می فرمایند: هر کس در خواب چیزی موجب ناراحتی او می شود وقتی به رختخوابش می رود سوره های فلق و ناس و آیه الکرسی را قرائت نماید.
 
2. درمان بیماری و دفع سحر با خواندن سوره ناس و فلق و توحید
در روایت آمده است: رسول خدا هر گاه یکی از اعضای بدنش درد می گرفت سوره های توحید و فلق و ناس را بر کف دست راستش می خواند آنگاه بر موضع درد ست می کشید.

از امام باقر علیه السلام نیز نقل شده است: همانا رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم درد شدیدی داشت و بسیار ناراحت بود جبرئیل و میکائیل به نزد او آمدند.

جبرییل نزدیک سر او نشست و میکائیل نزد پای او. جبرئیل او را با سوره فلق و میکائیل او را با سوره ناس تعویذ کرد.

هر کس سوره های «فلق» و «ناس» را هر شب قرائت نماید از شر جن و و وسوسه های شیطانی در امان خواهد بود و هر که آن را نوشته و بر کودکی بیاویزد از شر جن و آزار دهنده ها مصون است.

3. بخشش گناهان با خواندن سوره ناس
در سخنی از رسول خدا صلی الله علیه واله و سلم آمده است: هر که سوره های توحید و ناس و فلق را هر شب ۱۰ مرتبه بخواند مانند این است که تمام قران را قرائت کرده و از گناهانش خارج می شود مانند روزی که از مادر متولد شده است و اگر در آن روز یا شب بمیرد به مرگ شهادت مرده است.
 
4. تأثیر خواندن سوره ناس بر فرزند دار شدن
هر یک از فاتحه الکتاب و آیه الکرسی و اخلاص و ناس و فلق و کافرون را ۷۰ مرتبه بر آب نیسان بخواند به روایتی قدر را هم بخواند بعد از آن اذکار تکبیر و لا اله الا الله و صلوات را هم به همین اندازه بگوید.

بعد از این کارها به مدت هفت روز پی در پی صبح و شام قدری از آن آب را بیاشامد خداوند او را شفا می دهد و اگر ناتوانی جنسی دارد درمان می شود و و اگر فرزند دختر یا پسری بخواهد خداوند به او عطا می کند. 2


 

شأن نزول و محتوای سوره ناس

انسان همیشه در معرض وسوسه هاى شیطانى است، و شیاطین جن و انس کوشش دارند در قلب و روح او نفوذ کنند، هر قدر مقام انسان در علم بالاتر رود و موقعیت او در اجتماع بیشتر گردد، وسوسه هاى شیاطین شدیدتر مى شود، تا او را از راه حق منحرف سازد و با فساد عالِمى، عالَمى را بر باد دهد.

این سوره به پیغمبر اکرم صلى الله علیه وآله به عنوان یک سرمشق، پیشوا و رهبر دستور مى دهد: از شر همه وسوسه گران به خدا پناه برد.

محتواى این سوره از جهتى شبیه سوره فلق است، هر دو ناظر به پناه بردن به خداوند بزرگ از شرور و آفات مى باشد، با این تفاوت که در سوره فلق انواع مختلف شرور مطرح شده، ولى در این سوره، فقط روى شر وسوسه گران ناپیدا (وسواس خناس) تکیه شده است.

در این که: این سوره در مکه نازل شده است یا در مدینه؟ باز در میان مفسران گفتگو است، گروهى آن را مکى مى دانند، و جمعى آن را مدنى مى شمرند، ولى لحن آیاتش با سوره هاى مکى موافق تر است.

و با توجه به این که: این سوره و سوره فلق طبق روایات با هم نازل شده، و سوره فلق به عقیده جمع کثیرى مکى است، این سوره نیز، مى تواند مکى بوده باشد.


داستان سوره ناس

در مجمع البیان است که ابو خدیجه از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: جبرئیل نزد رسول خداصلى الله علیه و آله و سلم آمد در حالى که آن جناب بیمار بود، پس آن جناب را با دو سوره (قل اعوذ) و سوره (قل هو الله احد) افسون نموده، سپس گفت: (بسم الله ارقیک و الله یشفیک من کل دا یوذیک خذها فلتهنیک من تو را به نام خدا افسون مى کنم، و خدا تو را از هر دردى که آزارت دهد شفا مى دهد، بگیر این را که گوارایت باد) پس رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم گفت: بسم الله الرحمن الرحیم قل اعوذ برب الناس...

مؤلف: بعضى از روایاتى که در شان نزول این سوره وارد شده در بحث روایتى گذشته گذشت.

و باز در مجمع البیان است که از انس بن مالک روایت شده که گفت: رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: شیطان پوزه خود را بر قلب هر انسانى خواهد گذاشت، اگر انسان به یاد خدا بیفتد، او مى گریزد و دور مى شود، و اما اگر خدا را از یاد ببرد، دلش ‍ را مى خورد، این است معناى وسواس خناس.

و در همان کتاب آمده که عیاشى به سند خود از ابان بن تغلب، از جعفر بن محمد علیه السلام روایت کرده که فرمود: رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرموده: هیچ مومنى نیست مگر آنکه براى قلبش در سینه اش دو گوش هست، از یک گوش فرشته بر او مى خواند و مى دمد، و از گوش دیگرش وسواس خناس بر او مى خواند، خداى تعالى به وسیله فرشته او را تایید مى کند، و این همان است که فرموده: (و ایدهم بروح منه ایشان را به روحى از ناحیه خود تایید مى کند).

و در امالى صدوق به سند خود از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: وقتى آیه (و الذین اذا فعلوا فاحشه او ظلموا انفسهم ذکروا الله فاستغفروا لذنوبهم)، نازل شد ابلیس به بالاى کوهى در مکه رفت که آن را کوه ثویر مى نامند. و به بلندترین آوازش ‍ عفریت هاى خود را صدا زد، همه نزدش جمع شدند، پرسیدند اى بزرگ ما مگر چه شده که ما را نزد خود خواندى؟ گفت: این آیه نازل شده، کدامیک از شما است که اثر آن را خنثى سازد، عفریتى از شیطانها برخاست و گفت: من از این راه آن را خنثى مى کنم. شیطان گفت: نه، این کار از تو بر نمى آید. عفریتى دیگر برخاست و مثل همان سخن را گفت، و مثل آن پاسخ را شنید.

وسواس خناس گفت: این کار را به من واگذار، پرسید از چه راهى آن را خنثى خواهى کرد؟ گفت: به آنان وعده مى دهم، آرزومندشان مى کنم تا مرتکب خطا و گناه شوند، وقتى در گناه واقع شدند، استغفار را از یادشان مى برم. شیطان گفت: آرى تو، به درد این کار مى خورى، و او را موکل بر این ماموریت کرد، تا روز قیامت.

مؤلف: در اوائل جلد هشتم این کتاب گفتارى در این باره گذشت.

الحمد لله که این کتاب به پایان رسید، و فراغت از تالیف آن در شب مبارک قدر یعنى بیست و سوم ماه مبارک رمضان سال هزار و سیصد و نود و دوى هجرى اتفاق افتاد و الحمد لله على الدوام و الصلوه على سیدنا محمد و اله و السلام.

مترجم: سپاس خداى را که توفیق ترجمه تفسیر المیزان را به این بنده ناچیزش عطا فرمود، و ترجمه آخرین جلدش در روز عید غدیر به پایان رسید. امید آن دارم که این خدمت ناچیز در درگاه ربوبیتش و در پیشگاه مقدس خاتم الانبیا، و اوصیاى گرام آن حضرت مقبول افتد. و خداوند عز و جل در این ترجمه برکتى قرار دهد تا افراد بیشترى از آن منتفع گردند.

در اینجا به یاد خاطره اى که با مرحوم استادم علامه طباطبائى داشتم افتادم که فرمود: شخصى مرحوم پدرم را در خواب دید، حال او را و نظرى که به فرزندش دارد سؤ ال کرد، آن مرحوم فرموده بود از محمد حسین راضى نیستم، زیرا او با نوشته هایش سرمایه کلانى براى خود فراهم آورده و چیزى به من نداده، مرحوم استاد وقتى این ماجرا را نقل کرد اشک از چشمانش جارى شد و به من فرمود: من ثواب تفسیر المیزان را به روح والدینم اهدانمودم. به ایشان عرض کردم من نیز ثواب ترجمه آن را به روح والدینم اهدا نمودم، امید است خداى عزوجل به لطف و کرم خود این هدیه را با صفات مضاعف در حساب آنان بنویسد. از همه خوانندگان عزیز و محترم التماس دعا دارم.

و الحمد لله و الصلوه على رسول الله و على آله خزائن رحمة الله واللعن على اعدائهم اعدا الله.

سید محمد باقر شریف موسوى، معروف به سید محمد باقر موسوى همدانى فرزند حجه الاسلام و المسلمین مرحوم سید هادى گروسى تغمده الله بغفرانه. 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.delgarm.com
3.www.ommolketab.ir